Mowa dziecka w pierwszym roku życia

Na blogach parentingowych co jakiś czas pojawiają się wpisy na temat rozwoju mowy dziecka. Bardzo fajnie. Ktoś ma pewnie dobre intencje. Ale niestety – pojawia się w nich wiele błędów merytorycznych. Przykładowo – czytam na jednym blogu, że dziecko gaworzy od urodzenia do 6 miesiąca. No nie, to nie tak. Gdyby temat rozwoju mowy nie był mi bliski (tak, tak, jestem logopedą, a nawet neuro-), już zaczęłabym latać po specjalistach, bo Jaśko zaczął tak naprawdę gaworzyć ok. 8-9 miesiąca. Bardzo często gaworzenie mylone jest z głużeniem.

Pisząc ten wpis będę posiłkowała się moimi książkami z zakresu logopedii, żeby nie palnąć jakiejś głupoty. Dlatego, jeżeli w niektórych fragmentach wyjdzie mi coś na kształt pseudonaukowego bełkotu – wybaczcie.

Ale od początku.

Trochę teorii.

Dziecko rodzi się z umiejętnością wydawania dźwięków. Z każdym dniem doskonali swoje zdolności w tym zakresie. Pierwsze dźwięki wydawane przez malucha nie przypominają mowy. Zaliczają się do nich: płacz, kwilenie, mlaśnięcia, różnego rodzaju pomrukiwania czy sapania. Stanowią one podstawę rozwoju mowy. Między pierwszym a trzecim miesiącem życia pojawiają się odgłosy przypominające mowę. Jest to tak zwane głużenie. Ma ono charakter przypadkowy. Każde dziecko, jak świat długi i szeroki, głuży w podobny sposób. Głużą nawet dzieci niesłyszące. Już wtedy warto podejmować z dzieckiem próbę rozmowy. Z czasem maluch będzie próbował naśladować naszą mowę. Naśladujmy również dźwięki wydawane przez dziecko. Rozmawiając z nim w ten sposób, damy mu do zrozumienia, że je dostrzegamy i rozumiemy. Stymulację rozmowy możemy przeprowadzać podczas codziennych czynności takich jak karmienie, kąpiel, zmiana pieluszki. Zalewajmy dziecko mową, ale i dajmy mu się wygadać.

Ok. 6 miesiąca (choć może pojawić się między 3 a 12 miesiącem – spokojnie!) pojawia się umiejętność łączenia samogłosek ze spółgłoskami i pierwsze próby wypowiadania sylab (ma-ma, ba-ba, da-da, ta-ta). Ten właśnie okres nazywa się gaworzeniem. Sylaby łączone są przypadkowo. Maluch nie rozumie, że to ma-ma, które wypowiedział i wywołał łzy wzruszenia u swej rodzicielki, tak naprawdę oznaczało mamę. To, jak szybko dziecko zacznie rozumieć, co do niego mówimy, zależy od nas samych. Używanie krótkich i prostych zdań, powtórzenia, wspieranie się mimiką wyrażającą emocje – to wszystko przyspiesza kształtowanie się systemu językowego.

Ok. 8 miesiąca dziecko zaczyna rozumieć krótkie zwroty zabarwione emocjonalnie, które warto wzmacniać mimiką i gestem – np. brawo albo nie. Intencjonalne posługiwanie się słowami rozpoczyna się ok. 10 miesiąca. Wtedy maluch zaczyna rozumieć, że to, co mówi, ma znaczenie i odnosi się do konkretnych rzeczy. Jeżeli dziecko będzie powtarzało ma-ma, a my będziemy starali się, aby zauważał, że to odnosi się do osoby mamy, szybko nauczy się, że ta kombinacja sylabowa wprawia matkę w euforię i chętnie zacznie się nią posługiwać (kombinacją, nie matką).

W wieku 10 miesięcy mogą już (ale nie muszą!) zacząć pojawiać się także inne słowa zbudowane z sylab otwartych. Dziecko po opanowaniu intencjonalnego posługiwania się słowami zaczyna przyswajać ich coraz więcej. Wie, że dzięki mowie może uzyskać jakąś korzyść. Nazywa osoby, przedmioty, czynności. Jednak w przypadku większości wypowiadanych „słów” bawi się swoim głosem, wzbogacając system dźwięków, ćwicząc umiejętności artykulacyjne. Ciągle wzrasta stopień rozumienia. Pod koniec roku dziecko rozumie już wiele prostych poleceń i pytań (np. gdzie mama?), reaguje na zakazy.

Pewnie, można powiedzieć, że każde dziecko jest inne, rozwija się swoim tempem. Jednak po to są wszelkie normy rozwojowe, abyśmy mogli się do nich odnieść.

Kiedy NAPRAWDĘ powinniśmy szukać pomocy u specjalisty?

– dziecko ma problemy ze ssaniem,

– nie reaguje na głośne dźwięki,

– często ma otwartą buzię i wysunięty język,

– po skończeniu 2 miesięcy nie reaguje uśmiechem na uśmiech,

– po skończeniu 4 miesięcy nie odwraca głowy w kierunku źródła dźwięku,

– do 12 miesiąca nie gaworzy,

– do 12 miesiąca nie reaguje na swoje imię.

26 kwietnia w wielu miastach można udać się na bezpłatne konsultacje logopedyczne (po wcześniejszym umówieniu się) dla dzieci od urodzenia do 3 lat. Więcej informacji na ten temat znajdziecie na TEJ stronie i TYM facebookowym profilu.

Na pewno wiele matek wariatek chciałoby wiedzieć, jak podstymulować rozwój mowy swoich dzieci. Na ten temat jest mnóstwo publikacji. Wiele ćwiczeń można też znaleźć w internecie. Świetnym treningiem mowy są wyrażenia dźwiękonaśladowcze – wszystkie odgłosy zwierząt, pojazdów itp. Dzieci to uwielbiają. Naszą pierwszą książką, która została od razu pokochana przez Jaśka, była „Księga dźwięków” wydawnictwa Dwie Siostry, o której pisałam TU. Dziś chciałam polecić Moje pierwsze słowa 1. Całość składa się z kartonowych obrazków przedstawiających pierwsze wypowiadane samogłoski i wyrażenia dźwiękonaśladowcze. Dla mniej kreatywnych mam 😉 pudełko zawiera również kilka propozycji zabaw z obrazkami. Każdy obrazek jest dwustronny – z jednej strony widnieje ilustracja, a z drugiej podpis – np. MIAU, MUU. Dzięki tym podpisom dziecko poznaje graficzny zapis słów, co ułatwi mu późniejszą naukę czytania. „Moje pierwsze słowa” kupiłam z myślą o swojej pracy. Któregoś dnia Jaśko się do nich dorwał i od tego czasu są teraz codziennie w użyciu. Co ważne – w ogóle się nie niszczą. Ilustracje nie są może szczytem designu, ale są bardzo proste i dziecko szybko załapie co jest co. Jedynie podczas rysowania sowy ilustratora nieco poniosło. 🙂 Gdzieś mi dzisiaj wcięło literki z zestawu i nie ma ich na zdjęciu. Wrzucę Wam na koniec wpisu filmik z ich udziałem nagrany ponad 2 miesiące temu.

Jeżeli chcecie poczytać o fajnych ćwiczeniach logopedycznych dla malucha, to podrzucam Wam profil jednej z moich czytelniczek – TUTAJ. A ja polecam Wam świetną i prostą zabawę, która znakomicie wydłuża fazę wydechu i usprawnia motorykę oralną (mówiąc po ludzku – robi dobrze małej buzi i poprawia oddychanie) – dmuchanie. Dmuchać można na piórka, na małe piłki, na wiatrak, wydmuchiwać bańki, zdmuchiwać świeczki. Dzieciaki to uwielbiają.

Jaśko rzucił słonia (TU TU) i tupie tak, jak tupią słonie (z książki „Od stóp do głów” Erica Carle’a)

Halo BABA