Czy to już odwodnienie? Czyli kiedy biegunka staje się niebezpieczna

Kiedy nas dopada biegunka, zazwyczaj wiemy jak się ratować. Ale gdy nasze dziecko zaczyna wykazywać pierwsze objawy odwodnienia, zaczynamy się głowić, jak mu pomóc, żeby nie zaszkodzić.

Jak rozpoznać biegunkę?

Biegunkę rozpoznaje się wtedy, gdy dziecko robi stolce o innej niż zwykle konsystencji (luźniejsze, płynne lub półpłynne) oraz zwiększa się częstość ich oddawania. Może pojawić się w nich również treść patologiczna (krew, ropa, śluz). Jeżeli dziecko nie jest karmione wyłącznie piersią, powinno oddawać nie więcej niż 3 stolce na dobę. Maluchy karmione piersią mogą je oddawać nawet po każdym karmieniu i nie jest to patologią.

Skąd się bierze biegunka?

Zapadalność na ostrą biegunkę u dzieci do ukończenia 3. roku życia zamieszkujących w Europie wynosi 0,5-2 epizodów na rok. Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki we wszystkich krajach europejskich jest rotawirus (wskaźnik hospitalizacji 7-81%). Rzadko kiedy biegunkę wywołują bakterie czy grzyby. Ustalenie przyczyn ostrej biegunki zwykle nie jest konieczne i na ogół nie ma wpływu na postępowanie lecznicze.

Nieleczona biegunka. Do czego może prowadzić?

Większa część naszego ciała (60-70%) składa się z wody, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. To właśnie woda transportuje składniki odżywcze, elektrolity, produkty przemiany materii, utrzymuje prawidłową objętość i ciśnienie krwi. Nieleczona biegunka prowadzi do odwodnienia, a więc pozbawienia organizmu odpowiedniej ilości wody.

Warto jednak wiedzieć, że większość dzieci z ostrą biegunką można leczyć w domu. W domowej apteczce powinien zawsze znajdować się doustny płyn nawadniający, aby można go było podać jak najszybciej po wystąpieniu ostrej biegunki. Tak zwana szybka faza nawadniania powinna trwać około 4-6 godzin. W tym czasie należy intensywnie uzupełniać straty płynów. Dzieci do trzeciego roku życia wymagają badania lekarskiego w następujących sytuacjach:

• wiek do ukończenia 2 miesiąca życia
• ciężka choroba przewlekła (np. cukrzyca, niewydolność nerek)
• przedłużające się wymioty
• duża objętość stolców biegunkowych (powyżej 8 na dobę)
• objawy ciężkiego odwodnienia w opinii członka rodziny

Jak objawia się odwodnienie organizmu i jakie niesie ze sobą ryzyko?

Odwodnienie organizmu możemy ocenić na podstawie poniższej tabeli.

Na podst. Szajewska H, Mrukowicz J. Zasady postępowania w ostrej biegunce infekcyjnej u dzieci. Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka, 2005; 7; 45-51.

Ocenę odwodnienia możemy również przeprowadzić, naciskając płytkę paznokcia aż do zblednięcia. Jeżeli krew wraca na swoje miejsce dłużej niż 1,5 sekundy, możemy mówić o odwodnieniu umiarkowanym.

W czasie biegunki z wodą tracone są cenne elektrolity. W konsekwencji odwodnienie może zaburzać pracę serca, prowadzić do niewydolności nerek, zaburzać świadomość, a nawet doprowadzić do stanu śpiączki czy też śmierci.

Jak ustrzec się przed biegunką, czyli apteczka pierwszej pomocy

Rzadko kiedy biegunka wywoływana jest przez bakterie, najczęściej jest efektem infekcji wirusowej. Dlatego też w zdecydowanej większości przypadków nie ma potrzeby włączania antybiotykoterapii. W przypadku biegunki najważniejsze jest to, aby nie doprowadzić do odwodnienia. W domowej apteczce powinny zawsze znajdować się płyny nawadniające. Dobrze mieć również produkty zawierające smektyn. Najlepiej zacząć ich podawanie od pierwszej chwili pojawienia się objawów biegunkowych. Gdy Jasiek pierwszy raz walczył z wirusem, nie byłam przygotowana na takie atrakcje. Przez pierwszą noc podawałam mu wodę w strzykawce (lepiej podawać często niewielkie ilości, niż jednorazowo duże). Przy kolejnym wirusie mieliśmy Orsalit Drink, który nawadnia organizm i zawiera cenne w takim przypadku elektrolity. Bardzo mu posmakował. Nawet, gdy infekcja minęła, chciał żeby kupić mu to „malinowe picie w butelce”. Gdy jakiś czas temu u Witka pojawiła się biegunka, pediatra poleciła nam ORSALIT® plus smektyn. To również płyn nawadniający o zmniejszonej osmolarności, ale zawierający dodatkowo smektyn. Smektyn dwuoktanościenny jest naturalnym glinokrzemianem, który wiąże toksyny wirusowe i bakteryjne, i usuwa je z organizmu. Poza tym poprawia konsystencję stolców, zmniejsza ich ilość i dzięki temu skraca czas choroby. Na pewno wielu z Was próbuje leczyć biegunkę Colą albo lekkim rosołem. Nie jest to dobre rozwiązanie, ponieważ przez wysoką osmolarność i dużą zawartość sacharozy mogą nasilać biegunkę i utrudniać jej leczenie. Doustne płyny nawadniające o zmniejszonej osmolarności skuteczniej zmniejszają objętość stolców, częstotliwość wymiotów i konieczność nawadniania dożylnego.

Jeżeli dziecko zaczyna tolerować płyny doustnie, można rozpocząć podawanie pokarmów. U dzieci poniżej 5 roku życia zaleca się stosowanie diety bezlaktozowej. Według badań dieta bezlaktozowa skraca czas trwania biegunki u hospitalizowanych dzieci o około 18 godzin.

Jak zapobiegać biegunce?

Karmienie głównie piersią może zmniejszać ryzyko ostrej biegunki u młodszych niemowląt. Na większe ryzyko biegunki narażone są również dzieci uczęszczające do żłobków i przedszkoli oraz dzieci z rodzin o niskim statusie społecznym. Ryzyko biegunki szpitalnej zmniejsza się wraz z wiekiem. Skutecznym sposobem w zapobieganiu biegunki jest również odpowiednia higiena rąk.

Medyczne dane na temat biegunki i odwodnienia pochodzą z artykułu „Postępowanie w ostrej biegunce u dzieci” oprac. przez dra n. med. Piotra Sawca.

Wpis powstał przy współpracy z marką ORSALIT® plus smektyn.